Diabetik ayaq, şəkərli diabetin ən ciddi və mürəkkəb ağırlaşmalarından biridir. Qan şəkərinin uzunmüddətli yüksək səviyyədə qalması sinir və damar sisteminə zərər verərək pəncədə xora, infeksiya və hətta amputasiya ilə nəticələnə biləcək vəziyyətlərə səbəb olur. Bu yazıda diabetik ayaq haqqında ətraflı məlumat verərək, simptomları, səbəbləri, diaqnoz və müalicə metodlarını izah edəcəyik.
Diabetik Ayaq Nədir?
Diabetik ayaq, şəkərli diabetin sinir sistemi (diabetik neyropatiya), qan damarları (diabetik vaskulopatiya), əzələ və oynaqlara təsir edən ağırlaşmasıdır. Nəticədə pəncədə yaralar və xoralar yaranır, bu da müalicə edilmədikdə qanqrena və ətrafın amputasiyasına səbəb ola bilər.
Diabetik Ayağın Əlamətləri
Diabetik ayağın erkən diaqnozu üçün simptomların tanınması çox vacibdir:
- Ayaqlarda yaralar və xoralar: Sağalmayan və ya gec sağalan yaralar diabetik ayağın əsas əlamətidir.
- Ayaqlarda ağrı və şiddətli narahatlıq: Damarların daralması və qan axınının azalması yerimə zamanı ağrılara səbəb olur.
- Ayaq dərisində rəng dəyişiklikləri: Solğunluq, göyərmə və ya qırmızımtıl rəng dəyişiklikləri qan dövranı pozğunluğunu göstərir.
- Ayaqlarda soyuqluq hissi: Damarların tıxanması səbəbindən ətraflar kifayət qədər qanla təmin edilmir.
- Ayaqlarda uyuşma və hissetməmək: Sinir zədələnməsi nəticəsində hissiyat azalır və bu, yaraların gec fərq edilməsinə gətirib çıxarır.
Diabetik Ayağın Səbəbləri
Diabetik ayağın inkişafına səbəb olan başlıca faktorlar:
- Diabetik Neyropatiya: Sinirlərin zədələnməsi nəticəsində ayaqlarda hissiyat azalır və xəstə yaranı vaxtında hiss edə bilmir.
- Diabetik Vaskulopatiya: Qan damarlarının daralması və tıxanması ayaqlara qan axınını məhdudlaşdırır, bu da toxuma ölümünə səbəb olur.
- Qeyri-adekvat Gigiyena: Ayaq baxımına diqqət yetirilməməsi infeksiyaların yaranma riskini artırır.
- Davamlı Yüksək Qan Şəkəri: Qanda şəkərin normadan yüksək qalması sinir və damar sisteminə zərər verir.
Diaqnoz və Müayinələr
Diabetik ayağın erkən diaqnozu amputasiya riskini azaldır. Əsas diaqnostik üsullar:
- Klinik Müayinə: Həkim ayaqlarda yaranan yaraları, şişkinliyi, dəri rəngini və temperatur fərqlərini yoxlayır.
- Doppler Ultrasəs: Qan dövranının vəziyyətini və damarların tıxanmasını təyin etmək üçün istifadə olunur.
- Angioqrafiya: Damarların detallı görüntülənməsi məqsədilə tətbiq edilir.
Müalicə Yolları
Diabetik ayağın müalicəsində əsas məqsəd yaranı sağaltmaq, infeksiyaların qarşısını almaq və ayaqların qorunmasını təmin etməkdir.
1. Dərman Müalicəsi:
- Antibiotiklər: İnfeksiyaları aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur.
- Damar genişləndiricilər: Qan axınının yaxşılaşdırılması üçün təyin edilir.
2. Cərrahi Müalicə:
- Nekrozlu toxumanın çıxarılması: Yoluxmuş toxumaların təmizlənməsi.
- Damar əməliyyatları: Damar tıxanmasının aradan qaldırılması üçün cərrahi müdaxilə.
3. Reabilitasiya:
Fiziki terapiya və xüsusi ayaqqabıların istifadəsi xəstənin hərəkət qabiliyyətini yaxşılaşdırır.
4. Şəkər Səviyyəsinin Nəzarəti:
Diabetin düzgün idarə edilməsi yaraların sağalmasını sürətləndirir.
Qorunma Yolları
- Ayaq Baxımı: Hər gün ayaqları yoxlayın, gigiyenaya diqqət edin. Yaralanmaların qarşısını almaq üçün rahat və qoruyucu ayaqqabılar seçin.
- Davamlı Şəkər Nəzarəti: Qan şəkərini normada saxlamaq üçün mütəmadi olaraq həkimlə məsləhətləşin.
- Siqaretdən Uzaq Durun: Siqaret çəkmək qan dövranını pozaraq diabetik ayağın inkişaf riskini artırır.
- Müntəzəm Hərəkət: Fiziki aktivlik qan dövranını yaxşılaşdırır və qan şəkərini normada saxlayır.
