Uçuq ağız içərisində sıxlıqla yanaq və dodaq mukozasında, dil üzərində, yumşaq damaqda, farenkste, diş əti üzərində görülən solğun sarı-qırmızı hala ilə əhatə olduqca ağrılı ülserleşmiş lezyonlardır. Cəmiyyətin 18-20% az ya da çox aft problemi ilə qarşı-qarşıyadır. Qadınlarda daha sıxlıqla rast gəlinir. Uçuq ümumiyyətlə tək olaraq seyretse də eyni anda bir neçə bölgədə birdən görülə bilməkdədir.
Uçuqun oluş səbəbini təyin etmək üçün müxtəlif araşdırma edilmişdir. Ancaq Uçuqun meydana gəlməsini sürətləndirən və seyrini pisləşdirici bir çox faktor faktor müəyyən olunmasına qarşı meydana gəl səbəbi tam olaraq bəlli olmayıb.
Bu səbəblə Uçuq meydana gəlməsini sürətləndirən və yaxşılaşmasını gecikdirən faktorlardan bəhs etmək mümkündür.
Uçuq meydana gəlməsində hansı faktorlar əhəmiyyətlidir?
Stres
İndiki vaxtda migren, yüksək təzyiq və gastrit kimi bir çox xəstəliyin səbəbləri arasında qəbul edilən stress Uçuq meydana gəlməsinin ən əhəmiyyətli səbəblərindən biridir.
Xanımlarda premenstural gərginlik (ədəd əvvəli dövr) də Uçuq meydana gəlməsini sürətləndirən faktorlardandır.
Yeməklər
Sitrus bitkiləri, sirkə, turşu, kartof cipsi, duzlu və ədviyyatlı çərəzlər kimi ağız mukozasını tahriş edə bilən yeməklər aft meydana gəlməsini sürətləndirən əhəmiyyətli faktorlar arasında sayılmaktadır.Bunların yanında bəzi bünyeler üçün allergik ola bilən quru buğda, çovdar, arpa, şokolad, fındıq, qabıqlı dəniz heyvanları, soya, pomidor, badımcan, alma, əncir, pendir kimi yiyecekle.de aft meydana gəlməsini sürətləndirər.
Zədə
Yanaq dil dodaq dişləmə, sərt yeməklərin qıcıq və yumşaq olmayan diş fırçalama əməliyyatları və yaxşı adaptasiya olmayan protezləri səbəb olduğu döymələr Uçuq üçün uyğun zəminin meydana gəlməsinə köməkçi olarlar.
Diş pastası
Diş pastalarının təmizləmə xüsusiyyətini artırmaq üçün köpük quruluşçu olaraq strukturlarına qatılan \”natrium lauryl sulhate\” (SLS) mukoza hüceyrələrinin dağıtmasını artıran tahriş edici bir kimyəvi maddədir. SLS bu xüsusiyyəti ilə aft meydana gəlməsi üzərinə birbaşa təsirli olan bir maddədir.
Xüsusilə aft problemi olan kəslərin istifadə edə bilməsi üçün indiki vaxtda daha az nisbətdə (% 1.25) SLS ehtiva edən diş pastaları çıxarılmaqdadır. (Tom s of Maine Natural Toothpaste, Oral-B Sensitive Fluoride Toothpaste.)
Sistemik xəstəliklər
Behçet xəstəliyi: Genital xora, konjuktivit, retinit, lokositoz kimi, bir çox sistemik əlamətlər yanında ağız içərisində ibarət təkrarlayıcı aftlarla özünü göstərən bir xəstəlikdir.
Bir çox bədxassəli və otoümmin xəstəliklərlə birlikdə də təkrarlayıcı aftlar görülə bilməkdədir.
Digər səbəblər
B12 vitamini və dəmir noksanlığı, siqaret çəkmə, tütün çeynəmək kimi vərdişlərin də Uçuq meydana gəlməsinə iştirak edən əhəmiyyətli faktorlar olduğu bilinməkdədir.
Müalicə
Uçuqlar hər hansı bir müalicə tətbiq olunmasa da ümumiyyətlə 7-10 gün sonra özbaşına yaxşılaşa bilir. Uçuq problemi ilə qarşı-qarşıya olanların aşağıda sıralanan əməliyyatlardan birini ya da bir neçəsini tətbiq daha rahat bir periyod keçirmələri mümkündür:
Ağrını azaltmaq və sağalma periodunu qısaltmaq üçün:
İsti, turş və qıcıqlandırıcı qidalardan kaçınılmalır.
\”2% hydrogen peroxide\” solusyonuna batırılan pambıq ya da tənzif ilə Uçuq bölgəsi təmizlənə bilər.
Su ilə karbonat qarışığından hazırlanan incə quruluşlu bir krem Uçuq üzərinə sürtülə bilər.
Yarım stəkan suya yarım qaşıq duz əlavəsi ilə əldə edilən solusyonla gündə üç dəfə qarqara edilə bilər,
Yeməklərdən əvvəl aft bölgəsinə \”xylocaine\” məhlulu ya da ağız üçün hazırlanmış anestezik kremlər tətbiq oluna bilər.
Uçuq üzərinə tətbiq olunacaq \”orabase\”, \”Gly-oxide\”, \”Cankaid\”, \”Ambesol\” kimi ağız içi kremlər tətbiq oluna bilər.
\”Sucralfate\” həbi ilıq suda əridib qarqara edilə bilər.
Xüsusilə afti başlanğıc mərhələsində \”tetrasiklin\” həbi suda əridərək əldə edilən məhlul ilə qarqara etmək Aftın çox böyüməsinin qarşısını alır və ağrını azaldar.
Gene Uçuqun başlanğıc mərhələsində bölgəyə bir aktual steroid \”% 0.1 lik triamcinalone\” tətbiq olunması ya da steroidli bir qarqara \”betamethasone syrup\” ilə qarqara etmək Aftın çox böyüməsinin qarşısını alır və ağrını azaldar.
\”Chlorhexadine\” qarqaralar yaxşılaşma periodunu qısaldar.
\”Tetrasiklin\” sirop la hazırlanan 12,500 unite \”nystatin\”, 1.25 mg \”diphenhydramine\”, və 0.25 mq / m \”hydrocortisone\” qarışığı \”shotgun \’məhlulu olaraq istifadə edilə bilər.