Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) nədir?
Tibb ədəbiyyatında “pilonidal sinus” olaraq adlandırılan tük dönməsi gigiyena şərtlərinin təmin edilməsi və bədəndəki tüklərin nizamlı periyotlar ilə alınması ilə önlənə bilən bir xəstəlikdir. Ancaq xəstəliyin ortaya çıxmasından sonra ediləcək tək şey, klinikalar və xəstəxanalara müraciət və ümumi bir cərrahiyyə mütəxəssisindən dəstək almasıdır. Çünki tük dönməsi müəyyən bir zaman sonra özbaşına keçə biləcək bir narahatlıq deyil.
Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) bədənin hansı bölgələrində görülür?
Kıl dönməsinin bədənimizdə ən sıx görüldüyü iştirak quyruq hissəsində intergluteal nov olaraq adlandırılan iki omba arasındakı oyuntudur. Hadisələrin az qala hamısına yaxını quyruq hissəsində görülər. Nadir olmaqla birlikdə müəyyən bir qisiminə göbək dəliyində rast gəlinir. Buralar xaricində yüz, qasıq bölgəsi, barmaqlar və kreslo altında da meydana gələ bilər
Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) səbəb olur?
Mütəxəssislər pilonidal sinusu meydana gəlməsinə bağlı 2 fərqli nəzəriyyə irəli sürməkdədir. Bunlardan ilki bədəndən tökülən qıl və tüklərin xüsusilə tərləmə də varsa dəridəki dəlik və məsamələrdən dərimizin altında yığılmasıdır. Bədənin hərəkəti zamanı dəri altına girən ətlərin 60 – 70 ətrafına çata bildiyi görülmüşdür. Tüylərin yığdığı sahə bir kistik struktur meydana gətirmək üçün bir membranla əhatə olunmuşdur. Tüklərə reaksiya olaraq ortaya çıxan maye isə sinus ağzından çölə doğru axan pis qoxulu bir apselere səbəb olur. Tük dönməsi açıqlayan və daha az qəbul görən digər nəzəriyyə isə əlaqədar bölgədə doğuşdan var olan kök hüceyrələrin 20li yaşlardan sonra hormonal təsir ilə aktifleşmesi nəticəsində et istehsalına başlaması şəklindədir.
Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) əlamətləri nələrdir?
Tük dönməsi, hiyləgər irəliləyən bir xəstəlikdir; lakin qıl və tüklərin dəri altında yığılması zamanı bədənə verdiyi siqnallar vardır. Başlanğıc mərhələsində xəstəni narahat etməyən əlamətlər irəliləyən mərhələlərdə dayanılmayacak bir hal ala bilər. Tük dönməsi səbəbiylə sağlamlıq quruluşuna müraciət edən xəstələrin az qala hamısında müşahidə edilən bəzi əlamətlər aşağıda sıralanmışdır;
- Tük dönməsinin başlanğıc mərhələsində axıntı problemi baş göstərir. Daxili çamaşırındaki bu nəmliliyi adi qarşılayan xəstələr bu mərhələdə hadisədən ümumiyyətlə xəbərsizdir.
- Bu axıntı mikroblar ilə coupled iltihab halına dönər və yaşıl bir rəng alır.
- Axıntıya pis bir qoxu da yoldaşlıq edir.
- Bəzən qanlı axıntı da görülə bilər.
- Tük dönməsinde görülən digər əlamətlər isə makatta qaşıntı, qızartı, şişlik və ağrıdır.
- Zaman içində ağrı o qədər şiddətli bir hal alır ki, xəstə artıq gündəlik fəaliyyətlərini yerinə gətirə bilməyəcək hala gəlir.
Tük dönməsinde görülən pis qoxunun səbəbi əlaqədar bölgənin iltihablanaraq apseleşmesidir. Sinus ağzından çıxan axıntılar mikroblar ilə birləşərək pis qoxulu və iltihablı bir apsenin meydana gəlməsinə zəmin hazırlayır. Pilonidal sinus bölgəsində meydana gələn şişliyin ölçüsü bölgədə yığılan ətlərin sıxlığına görə dəyişiklik göstərir. Kisti gərilərək apse halını alması meydana gələn ağrı dayanılmayacak bir şiddətə sahib ola bilər. Bu ağrı səbəbiylə bir adam otura bilməz və gəzə bilməz. Hətta gündəlik fəaliyyətlərin edilə bilməyəcəyi bir ağrının olması xəstəliyin son mərhələsinin bir əlamətidir.
Bu simptomlardan bir və ya daha çox sayıldığı zaman, bitki mənşəli formulalar kimi vaxt itkisinə səbəb olan üsullardan uzaq olan mütəxəssisləri tərk etməlisiniz.
Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) üçün risk faktorları nələrdir?
Hərəkətsiz həyatın bir çox xəstəliyə dəvətnamə çıxardığı hər kəs tərəfindən bilinir. Xüsusilə masa başı işlərdə çalışan şəxslərin qarşılaşdığı səhiyyə problemlərindən biri də qıl dönməsidir. Edilən araşdırmalara görə dik bir şəkildə oturmanın tük dönməsi sıxlığını azaltdığı bildirilir. Bu səbəblə masa başı işlərdə çalışarkən ya da gündəlik həyatda dik bir mövqedə oturmağı seçim etməkdə fayda vardır.
Yuxarıda da ifadə etdiyimiz üzrə binicilik kimi davamlı oturaraq edilən işlərdə tük dönməsi sıxlığında artım olmaqdadır. 2. Dünya Döyüşü dövründə də davamlı jeep istifadə etmək məcburiyyətində olan əsgərlərin böyük bir əksəriyyətində tük dönməsi ortaya çıxmışdır. Müəyyən bir zaman sonra bu hadisələr \”jeep xəstəliyi\” olaraq adlandırılmışdır. Pilonidal sinus formalaşması üçün digər risk faktorları arasında;
- Piylənmə
- Qeyri-kafi şəxsi gigiyena
- Həddindən artıq tərləmə
- Həddindən artıq tüklü bədən
- Ülgüc ilə qıl təmizliyi
Kıl kökü iltihabına uyğunluq sayıla bilər.
Bu nöqtədə qıl dönməsinə nə yaxşı gəlir sualı qısaca hərəkətli bir həyat tərzi, dik mövqedə oturmaq və bədəndəki tüklərin müəyyən fasilələrlə təmizlənməsi şəkildə cevaplanabilir.
Tük dönməsi (Pilonidal Sinus) müalicəsi necə edilər?
Tük dönməsi müalicəsinin edilə bilməsi üçün əvvəlcə bölgədə inkişaf edən apsenin boşaldılması lazımdır. Apse tamamilə boşaldıldıqdan və müalicəsi təmin edildikdən 1-2 ay sonra tük dönməsi müalicəsi tətbiq olunur. Apse boşaltma əməliyyatı müasir klinik və xəstəxanalarda 5 dəqiqə kimi qısa bir zaman dilimində edilər. Dəri üzərində iz buraxmayan kiçik bir kesi ilə apse boşaldılır və içi xüsusi bir maye ilə təmizlənərək bağlanılar. Ümumi Cərrahı mütəxəssislərinin etdiyi bu əməliyyatın təcrübəli əllərdə edilməsi şərtdir.