Silikozis, silisium (SiO2) adı verilən maddənin uzun müddət tənəffüs edilməsi nəticəsində inkişaf edən xroniki bir pneumoconiosis (pnömokonyoz) tablosudur. Mədən işçiləri arasında bir dövr Dul Bırakan Xəstəliyi olaraq xatırlanmışdır. Bir işçinin cins daşlama işində altı ay çalışması bu xəstəliyə tutulması üçün kafi bir müddət olub nəfəs darlığı, yorğunluq kimi əlamətlərlə ortaya çıxar. Ancaq toza məruz qalma ortadan qalxsa belə xəstəliyin inkişafı qarşısı alınmaz.
Patogenezi
Soluma ilə silisium tozları, ağciyər interstisiyumuna gedər və alveoler makrofajlarca fagositler edilir. Lakin fagositozu taxıban qısa müddət içində makrofaqlar ölərlər. Başqa makrojafların silisium tozlarını fagositler etməsi davam edir. Bu fagositozu təmin edən makrofaqlar bir müddət sonra fibroblastların çoxalmasını təmin edən Growth Factor ifraz edərlər və beləcə fibroz stimüle edilmiş olur. Çünki hər nə qədər fagositler etsələr də hüceyrələr öləcək və orqanizm buna bir növ \”Dur\” demək adına bu oluşumu tetikler.
Silisium kristallarının kollagenler ilə sarılması və bu əsnada tozları soluma izləyən müddətdə fibrotik hiyalinize nodüller (silicotic nodules) meydana gələr. Nodüller alveol doldurmağa başlamışdır. Silikozis meydana gəlmə və nəticələnmək baxımından eynilə siroza bənzər. Mexanizm bağ toxu törəməsi və bunun qarşısını geçilememesidir.
Risk qrupu
Mədən işçiləri, cins daşlama işçiləri, avto boya işçiləri, sement fabriki işçiləri, şüşə endüstirisi işçiləri, diş texnikləri və teknikerleri başlıca risk qrupunu təşkil edir. [1] Silisium pişik qumu adı altında bazarda satılan pişik kumlarını istifadə vəziyyətində olan pişiklər göz qarşısında saxlanılsa, bəzi ev heyvanlarının da risk qrupu daxilində olduğu deyilə bilər.
Müalicə
Bilinən bir müalicəsi yoxdur. Yalnız profilaktik (qoruyucu) tədbirlər alınaraq xəstəliyin önünə keçilməsi mümkündür.