Parkinson xəstəliyi nədir?
Parkinson xəstəliyi beyin hüceyrələrinin bir-biri ilə əlaqə saxlamasını təmin edən dopamin adlı maddəni istehsal edən beyin hüceyrələrinin korlanması nəticəsində baş verir. Beyində dopamin istehsal edən hüceyrələr hərəkətlərin idarə edilməsi, harmoniya və axıcılığından məsuldur.
Hərəkətlərdə yavaşlama, istirahətdə titrəmə, psixiatrik pozğunluqlarla özünü göstərən xəstəlik daha çox 60 yaşdan sonra insanlarda müşahidə edilir.
Ancaq genetik səbəblərə görə 40-cı illərdə də rast gəlinə bilər. Müalicədə ilk seçim dərmanlardır. Ancaq bəzi insanlarda dərman müalicəsi qeyri-kafi olduqda və ya sıx yan təsirlər inkişaf etdikdə \”beyin kardiostimulyatoru\” üsuluna üstünlük verilə bilər.
Atipik Parkinson və ya Parkinson plus xəstəlikləri erkən mərhələlərdə Parkinson xəstəliyini təqlid edə bilər. Klassik Parkinson xəstəliyi adlandırmaq üçün, əsas tapıntılara əlavə olaraq, xəstənin qısa müddət ərzində belə Levodopaya reaksiyası yaxşı olmalıdır.
Atipik Parkinson xəstəliyi deyildikdə, çoxlu sistem atrofiyası, mütərəqqi supranüklear iflic və kortikobazal degenerasiya dediyimiz xəstəlikləri saya bilərik. İkincili parkinsonizm qeyri-degenerativ olaraq təyin edilə bilən müxtəlif səbəblər nəticəsində baş verir; Bunlar narkotik istifadəsi, toksinlərə məruz qalma, beyində mayenin tutulması və ya beyin şişi ola bilər.
Parkinson xəstəliyinə nə səbəb olur?
Parkinson xəstəliyi beynin dopamin istehsal edən bölgəsindəki hüceyrələrin itməsi nəticəsində yaranır və nəticədə bu maddə az buraxılır. Pestisidlər kimi bəzi kimyəvi maddələr bu hüceyrə itkisinə səbəb ola bilsə də, genetik faktorlar da buna səbəb ola bilər.
Parkinson xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?
Parkinson xəstəliyi beyin sapının dopamin istehsal edən bölgəsindəki hüceyrələrin itməsi nəticəsində yaranır və nəticədə bu maddə az buraxılır. Xəstələrin hərəkətləri ilə əlaqədar olan bu tapıntıların yanında bir çox fərqli şikayətləri də ola bilər. Yorğunluq, idrak funksiyalarının azalması, depressiya, narahatlıq, davranış pozğunluqları, görmə pozğunluğu, kilo itkisi, yuxu pozğunluğu və ağrı kimi.
Onun klassik tapıntıları tremor, tremor, rigidlik (rigidlik), yavaş hərəkət (bradikineziya) və (postural qeyri-sabitlik) ayaq üstə durmaqdır. Parkinson xəstəliyi tez-tez tədricən inkişaf edir və bütün bədəndə onun təzahürləri çox vaxt asimmetrik olur. Tədricən xəstəlik irəliləyir. Dopaminerjik dərmanlara cavab var.
Parkinson xəstəliyi gündəlik həyata necə təsir edir?
Parkinson xəstəliyinin əsas tapıntılarını bir-bir nəzərdən keçirsək;
Titrəmə, əl titrəməsi; Baş barmağın nəzarətsiz hərəkəti, çənə və dodaqda titrəmə, bəzən ayaq əzələlərində seğirmə müşahidə oluna bilər. Unudulmamalıdır ki, bütün əl titrəməsi Parkinson xəstəliyi demək deyil.
Parkinson xəstəliyində titrəmə əllər istirahətdə olarkən baş verir. Onu stresli və həyəcanlı vəziyyətdə baş verən, kofe və ya dərman qəbul etdikdən sonra yaranan titrəmələrdən və ya əsas tremor adlanan ailəvi tremor xəstəliyindən ayırmaq lazımdır.
Hərəkətlərin yavaşlaması (Bradikinezi); Hərəkətə başlamaq və saxlamaqda çətinlik Parkinson xəstəliyində ümumi tapıntılardır. Xəstələr tez-tez qısa addımlarla yeriyir və əzələ sərtliyindən bədən ağrıları olur.
Nitqdəki dəyişikliklər: Danışıq sürətinin artması və ya aşağı səs tonu ilə danışma, mimikaların azalması və nitqin monotonluğu Parkinson xəstəliyinin tapıntıları arasındadır.
Əl yazısının deqradasiyası; Əl yazısının qəfil pisləşməsi, sözlərin kiçilməsi və ya sözlərin yaxın yazılışı Parkinson xəstəliyindən xəbər verməlidir.
Digər Müşahidə Edilən Tapıntılar;
Bağırsaq hərəkətlərinin azalması ilə qəbizlik şikayəti erkən simptomlardan biridir. Depressiya, sidiyə çıxmada çətinliklər, ayaq üstə durma pozğunluğu və aşağı qan təzyiqi görülə bilər. Mimikalar azalır və sifətdə ciddi ifadə müşahidə olunur. İrəli mərhələlərdə udma çətinliyi görünə bilər.
Beyin batareyası nədir? Beyin batareyası necə tətbiq olunur?
Xəstənin ilk beyin MRT-si çəkilir. Xəstənin tapıntılarına görə təyin olunan beyin batareyasının hansı hədəfə yerləşdiriləcəyi MR-də müəyyən edilir. Əməliyyat günü səhər xəstənin başına lokal anesteziya ilə çərçivə qoyulur və xəstənin beyin tomoqrafiyası çəkilir. Hədəfin koordinatları beyin tomoqrafiyası və MR görüntüsünü birləşdirərək təşkil edilir. Daha sonra xəstə əməliyyat otağına aparılır və bu 2 mərhələli əməliyyatın birinci mərhələsi başlayır. Lokal anesteziya altında uzun çubuqlar (elektrodlar) xəstəni yuxuya vermədən müəyyən edilmiş koordinatlara uyğun olaraq hədəfə yönəldilir. Bu mərhələdə xəstə ilə danışmaqla irəliləyiş əldə edilir.
Hədəfin dəqiqliyi mikroelektrod qeydi ilə beyindəki hüceyrələrin səslərinin monitorinqi ilə təsdiqlənir. Xəstənin tapıntılarının yaxşılaşdığı nahiyəyə daimi olaraq iki elektron çubuq (elektrodlar) yerləşdirilir. Sonra xəstənin başındakı çərçivə çıxarılır. Xəstə tam anesteziya edilir və əməliyyatın ikinci mərhələsi başlayır. Yerləşdirilmiş elektron çubuqlar körpücük sümüyünün altına yerləşdirilmiş akkumulyatorla uzatma kabelinin köməyi ilə dərinin altına birləşdirilir.
Brain Pace Cərrahiyyəsinin Riskləri Nələrdir?
Neyrocərrahiyyə bir çox əməliyyatlara nisbətən daha az riskə malikdir. Beyin qanaması, infeksiya, damarların tutulması, qol və ayaqlarda zəiflik, görmənin pisləşməsi, depressiya və s. 1-2% şəklində müşahidə oluna bilər.
Beyin batareyası Parkinson xəstəliyindən necə faydalanır?
Dərman qəbuluna görə qeyri-iradi sancılar (diskineziya) kimi yan təsirlərdə yaxşılaşma var. Bədəndə dərmanın azalması səbəbindən dərman qəbulu arasında kəskin dalğalanmalar azalır. Cərrahi hədəfə görə dəyişsə də, dərman dozalarında azalma var. Xəstələrin artan müstəqilliyi ilə gündəlik həyatda iştirak nisbəti artır.
Beyin batareyası başqa hansı xəstəliklərdə istifadə olunur?
Ailəvi tremor pozğunluğu (esansiyel tremor),
Bədənin müəyyən hissələrinin daralma xəstəliyi (distoniya),
tik pozğunluğu (Tourette sindromu),
Obsesyon (obsesif-kompulsif pozğunluq),
Depressiya,
Xroniki Ağrı,
Epilepsiya sahəsində istifadə olunur.
Bunlara əlavə olaraq, dünya səviyyəsində piylənmə, Alzheimer, narkomaniya və baş ağrısı kimi xəstəliklərin müalicəsində beyin batareyası ilə bağlı araşdırmalar davam edir.
Beyin kardiostimulyatoru xəstələrini necə izləmək olar?
Əməliyyatdan sonra beyinə yerləşdirilən elektrodlar pult kimi bir cihazla tənzimlənir, ardınca nevroloqlar.
Parkinson xəstəliyinin diaqnozu
Parkinson diaqnozu həkim tərəfindən xəstənin şikayətləri və xəstəlik tarixi dinləndikdən sonra nevroloji müayinədən sonra qoyulur. Ancaq müxtəlif xəstəliklərdən də şübhələnən bəzi xəstələrdə MRT, qan analizləri, bel ponksiyonu (bel nahiyəsindən iynə ilə onurğa kanalına girərək onurğa beyni mayesinin alınması prosesi) kimi əlavə müayinələr aparıla bilər.
Parkinson xəstəliyinin müalicəsi
Parkinson xəstəliyinin müalicəsində prioritet dərman müalicəsidir. Dərman müalicəsi ilə beyində dopamin istehsal boşluğu bağlanır. Dərmanlar mövcud şikayətləri azalda bilsə də, xəstəliyin inkişafının qarşısını ala bilmir. Buna görə də, hazırda Parkinson xəstəliyinin qəti müalicəsi yoxdur. Müalicədə xəstənin yaşından, xəstəliyin əlamətlərindən və mərhələsindən asılı olaraq müalicə üsulu təyin edilir.
Dərman müalicəsi ilə simptomlar yox olur və xəstəliyin inkişafı yavaşlayır. Lakin xəstəlik yaxşılaşmazsa və ya dərman istifadəsi ilə bağlı əlavə təsirlər baş verərsə; Cərrahi müalicə də istifadə edilə bilər.
Cərrahi müalicədə; İki variant var: beyin pacing (dərin beyin stimullaşdırılması) və beyin zədələnməsi əməliyyatı (ablativ üsullar). Beyin batareyası üsulu ilə Parkinson xəstəliyinin təsirləri əhəmiyyətli dərəcədə azalır və insanın həm gündəlik həyatını, həm də rahatlığını məhdudlaşdıran hərəkətlərdə yaxşılaşma müşahidə edilir.
Parkinson Müalicəsində Beyin Batareya Metodu
Bu üsulda elektrodları (elektron çubuqlar) beynin müəyyən nahiyələrinə tam dəqiqliklə yerləşdirərək pozulmuş elektrik fəaliyyətini tənzimləmək məqsədi daşıyır. Batareyanın beyinə yerləşdiriləcəyi hədəf bölgə xəstənin hazırkı şikayətinə və əlavə problemlərə görə əməliyyatdan əvvəl müəyyən edilir.
Əməliyyatda lokal anesteziya altında insanın başına çərçivə qoyulur və beyin tomoqrafiyası və MR görüntüsü birləşdirilərək hədəfin koordinatları çox dəqiq şəkildə düzülür. Tük qalınlığında olan elektrodlar beyində nüvə adlanan nöqtə hədəflərə yerləşdirilir. Ən yaxşı təsirin müşahidə olunduğu beyin nahiyəsinə iki daimi elektrod yerləşdirilir.
Daha sonra çərçivə çıxarılır və xəstə yuxuya buraxılır və beyinə yerləşdirilən elektrodlar kardiostimulyatorda olduğu kimi generator mexanizmi ilə körpücük sümüyünün altından uzatma kabeli ilə dərinin altına birləşdirilir.
Parkinson təsirləri əhəmiyyətli dərəcədə azalır
Əməliyyatdan sonra dərmanın yan təsirləri olan titrəmə, yavaş hərəkət və qeyri-iradi sancılar azalır. İnsanlar ayaqqabı bağlamaq, köynəyi düymələmək, çay içmək kimi gündəlik ehtiyaclarını ödəyə bilirlər.
Bəzi insanlar da yazı bacarıqlarında təkmilləşə bilər. Gündəlik həyatda iştirak edən insanlar beləliklə başqasından asılı olmaqdan azad olur və onların həyat keyfiyyəti yüksəlir.
İdman etmək
Xəstəliyin qarşısının alınması bu gün hələ mümkün deyil. Parkinson xəstəliyi ilə mübarizədə erkən diaqnoz, uyğun dərmanlarla düzgün müalicənin seçilməsi, fizioterapiya və idman çox vacibdir.
İdman sayəsində yeriş, tarazlıq və duruş yaxşılaşdırıla bilər. Bundan əlavə, depressiya, durğunluq, yorğunluq və qəbizlik kimi xəstəliyin digər psixoloji və fizioloji reaksiyaları da müsbət təsir göstərir.