Azərbaycan Endokrinoloq həkimləri
Onlayn həkim görüşü təyin edin
Gündə 10-15 dəqiqə günəş işığı görmək, bədənin kifayət qədər D vitamini çıxarmasına imkan tanımasına qarşı D vitamini əskikliyi olduqca sıx görülən bir vəziyyətdir. Ölkəmizdə açıqlanmış bir məlumat yoxdur, lakin dünya daxilində yetkin əhalinin% 20ində çoxunun bu vitaminin əskikliyini yaşadığı düşünülməkdədir. Yaşlı qadınlarda isə bu nisbət% 50lərə qədər çıxmaqdadır.
Dərimiz günəşin UVB şüalarını istifadə edərək D vitamini çıxarma tutumuna malikdir. Bu vitaminin çatışmazlığı məşhur olmasının səbəbi isə D vitamini ehtiva edən qidaların sayının az olması və bu qidalarda bədənin ehtiyac duyduğu qədər D vitamini olmaması.
Günəşsiz bir bölgedeyseniz və ya kifayət qədər günəşə çıxmırsa bu vitaminin əskikliyini həyata riskiniz olduqca yüksək.
Bu riski artıran digər faktorlar isə belə; bədənin günəş şüalarıyla D vitamini çıxarma tutumunun azaldığı irəliləmiş yaş, qidalarla birlikdə alınan yağın həzm edilməsinə maneə törədən həzm narahatlıqları, tünd rəngi, xolesterol, epilepsiya dərmanları başda olmaq üzrə bəzi dərmanlar.
D vitamininə Niyə Ehtiyacımız Var?
D vitamininin başlıca vəzifəsi qidalar yoluyla alınan kalsium və fosforun işlənməsidir. Kalsium və fosfor sümük sağlamlığı üçün son dərəcə əhəmiyyətli minerallerdir. Bu səbəbdən D vitamini üçün prioritetli olaraq sümük sağlamlığının qorunması üçün əhəmiyyətli bir vitamin deyə bilərik.
Sümüklərin güclü olması üçün D vitamininə ehtiyacımız var ancaq D vitamini əskikliyində yalnız sümüklərimiz zayıflamıyor. Uzun davamlı D vitamini əskikliyinin məmə xərçəngi, kolon xərçəngi, pankreas xərçəngi, ürək xəstəlikləri, depressiya kimi bir çox ciddi xəstəliyi tətiklədiyi bilinir.
D Vitamini Əksikliyi Əlamətləri Nələrdir?
Digər vitamin əskikliklərində olduğu kimi qısa dövrlü D vitamini əskikliyində hər hansı bir əlamət görülməyə bilər.
Ancaq bir müddətdir davam edən D vitamini əskikliyində aşağıdakı \”erkən dövr\” əlamətləri ortaya çıxa bilər.
Depressiya: D vitamini əskikliyində görülən depressiya çox şiddətli ola bilər və daha çox özünüzü \”səbəbsiz olaraq hüznlü hiss olaraq\” təyin oluna bilər. Bunun səbəbi, beyində çıxarılan və ruh halının təşkil istifadə serotonin səviyyəsinin D vitamini əskikliyinə bağlı olaraq düşməsidir.
Bu sahədə edilmiş bir çox iş var. Məsələn 2006-ci ildə 80 yetkinin iştirakı edilən bir araşdırmaya görə kifayət qədər D vitamini almayanlar digərlərinə nisbətlə depressiyaya 11 qat daha uyğun.
Sümük Ağrıları: Xüsusilə günəşin özünü çox göstərmədiyi qış aylarında D vitamini əskikliyinə bağlı olaraq sümük ağrısı görülmə riski artar. Bu sümük ağrıları oynaq ağrılarından fərqli olaraq bütün bədən daxilində hiss və ağrılara halsızlıq yoldaşlıq edə bilər.
Əgər D vitamini əskikliyi uzun müddət davam edərsə, böyüklər \”Osteomalazi\” adı verilən sümük yumşalması, uşaqlarda isə \”raxit\” görülə bilər.
Soyuq qəbulunluğu: Uşağınız tez-tez soyuqdəymə yaşayırsa bunun səbəbi D vitamini əskikliyi ola bilər. Edilən araşdırmalar D vitamini əskikliyi olan uşaqlarda üst tənəffüs yolları infeksiyalarının daha çox görüldüyünü ortaya qoyur.
Əzələlərin zəifləməsi: D vitamini əskikliyi bədənimizdəki əzələ toxumasının böyük hissəsini təşkil edən və skelet əzələləri olaraq adlandırılan əzələlərin zəifləməsinə yol aça bilər.
Başın tərləməsi: Başın normaldan çox tərləməsi həm uşaqlarda / körpələrdə həm də yetkinlərdə D vitamini əskikliyinə işarə edir ola bilər.
Digər İfadə olunar: Noy spazmı, halsızlıq, oynaq ağrıları, kilo alma, yüksək təzyiq, baş ağrısı, konsentrasiya əskikliyi, mesane problemləri, qəbizlik və ya ishal kimi həzm problemləri erkən dövr D vitamini əskikliyi əlamətləri arasında iştirak edir.
D vitamini çatışmazlığından Bağlı görülmə riski Artan Xəstəliklər
D vitaminin yuxarıdakı erkən dövr əlamətlərinə əlavə olaraq uzun dövrlü D vitamini əskikliyində bəzi xəstəliklərin görülmə riski artmaqdadır.
Ürək Xəstəlikləri: D vitamini qan təzyiqinin (təzyiqin) təşkil edilməsi, damar tutulmalarına bağlı (aterosklerotik) ürək xəstəliklərinin qarşısının alınması, ürək böhranı və iflic riskini aşağı salmaq üçün son dərəcə əhəmiyyətli bir vitamindir.
D vitamini və ürək xəstəliklərinin yayılma dərəcəsi üzərinə edilən araşdırmalar, D vitamini əskikliyi olan kəslərdə müxtəlif ürək xəstəliklərinin görülmə nisbətinin% 50-ə qədər artabildiğini ortaya qoyur.
İmmunitet sistemi xəstəlikləri: D vitamini güclü bir immunitet sistemi üçün də lazımlı. Bu vitamin, mərkəzi sinir sistemini təsir edən bir xəstəlik olan MS (çox skleroz) və digər immunitet sistemini maraqlandıran xəstəliklərin görülmə riski artır.
Ağlını itirmə: 65 yaş və üzəri 1600 adamın iştirakıyla edilən bir araşdırmaya görə D vitamini səviyyəsi aşağı olan kəslərin digərlərinə nisbətlə% 53 daha çox idrak problem yaşadığı təsbit edilmiş. Bu idrak problemlər arasında düşünmə və problem həll etmə qabiliyyətinin zəifləməsi, davranış pozuqluqları, yaddaşın zəifləməsi, Alzheimer xəstəliyi və ağlını itirmə iştirak edir.
Xərçəng: Yetkin kişilərdə ən çox görülən xərçəng növlərindən biri olan prostat xərçəngi D vitamini əskikliyi yaşayan kəslər arasında daha məşhur.
Oxşar vəziyyət döş xərçəngi üçün də etibarlı. Corctaun Universiteti Tibb Fakültəsi tərəfindən edilən bir araşdırmaya görə D vitamini məmə xərçəngi riskini əhəmiyyətli nisbətdə azaldır. Tərsi vəziyyətdə, yəni D vitamini əskikliyində isə döş xərçəngi riski artır.
Şizofreniya və Depressiya: D vitamini eksiklği yaşanlarda şizofreniya xəstəliyi görülmə nisbəti 2 qat daha çox. Beyin kimyasının tarazlığı üçün əhəmiyyətli bir vitamin olan D vitamini əskikliyi eyni zamanda depressiyaya da yol aça bilir.
D vitamini çatışmazlığı görülmə riski Artan Digər Xəstəliklər: Parkinson xəstəliyi, xroniki ağrılar, piylənmə, hipertoniya, diabet, osteoartrit, gut, sonsuzluq, fibromyalji, diş əti xəstəlikləri, sədəf xəstəliyi.
Nə Qədər D Vitamini almağımız lazımdır?
Gündəlik olaraq alınması lazım olan D vitamini miqdarı yaşa bağlı olaraq dəyişir.
0-12 ay: 400 IU
1-13 yaş: 600 IU
14-18 yaş: 600 IU
19-70 yaş: 600 IU
70 yaş üzəri: 800 IU
Hamiləlik və əmizdirmə dövrü: 600 IU
Yuxarıdakı yaşlara görə gündəlik D vitamini ehtiyacı məlumatları ABŞ mərkəzli Qida və Bəslənmə Məclisinin (Food and Nutrition Board) sağlam fərdlər üçün təklif etdiyi rəqəmlərdir. Adamın D vitamini ehtiyacı səhiyyə şərtlərinə görə dəyişə bilər. Bu səbəblə sizin üçün ən uyğun gündəlik D vitamini istehlakı məlumatını ancaq bir mütəxəssisdən ala bilərsiniz.
D Vitamini ehtiyacını qarşılamaq üçün Günəşdən Necə Faydalanabilirim?
Dərinizin D vitamini çıxara bilməsi üçün birbaşa olaraq günəşdə qalması lazımdır. Daxili məkanlardakı, kölgə bölgələr və ya şüşədən gələn günəş şüaları bir işə yaramır.
Buludlu havalar, dəri rənginin tünd olması günəşin D vitamininə çevrilməsini mənfi istiqamətdə təsir edən digər amillər.
Dərinin kifayət qədər D vitamini çıxara bilməsi üçün mütəxəssislərin təklifi bədənin böyük bir qismini (qollar, qıçlar, kürək bölgəsi kimi) günəş kremi sürmədən 10-15 dəqiqə günəşə göstərmək. Həftədə 3-4 gün bu tətbiqi etsəniz bədəniniz ehtiyacı olan D vitaminini çıxaracaq. 10-15 dəqiqə kafi və daha çox günəşdə dayanmaq daha çox D vitamini çıxarılacağı mənasını vermir.
Ayrıca müdafiəsiz olaraq uzun müddət günəşdə qalmaq dəri xərçəngi kimi ciddi xəstəliklərin riskini artıra bilir. Bu səbəblə 10-15 dəqiqə günəşdə dayandıqdan sonra ya kölgə bir nöqtəyə keçməlisiniz yada yüksək qoruma faktorlu bir günəş kremi sürməlisiniz.
İçində D Vitamini olan qidalar
Soyuq iqlimlərdə yaşayanlar, müxtəlif narahatlıqlar səbəbiylə günəşə çıkamayanlar və ya havanın davamlı buludlu olduğu bölgələrdə olanlar üçün D vitamini ehtiva edən qidalar “möhkəmlətməsi” D vitamini üçün yaxşı bir qaynaq ola bilər. Lakin təəssüf ki, çox çox qidadan D vitamini yox və günəş olmadan yalnız qidalarla ehtiyacınız olan D vitamini qəbul bir az çətin görünür. D vitamini ehtiva edən qidalar səhifəsində hansı qidaların D vitamini ehtiva etdiyi və nə qədər ehtiva etdiyi ilə əlaqədar məlumatlar tapa bilərsiniz.
D Vitamini Əksikliyi Necə Belirlenir?
Həkiminiz D vitamini əskikliyində şüphelenirse və ya sümük zəifliyi, anormal kalsium, fosfor dəyərləri, uşaqlarda raxit, yetkinlərdə asan sümük qırılması, kistik fibrosiz, Crohn hatalığı varsa və ya digər bir xəstəlikdən ötəri D vitamininin təqib edilməsi lazımdırsa D vitamini testi istəyə bilər.D vitamini səviyyəsinin müəyyən olunması üçün istifadə “25 OH Vitamin D testləri” qoldan alınan qan nümunəsi üzərində aparılır. Bu testlər üçün əvvəldən bir hazırlıq edilməsi lazım deyil.
D Vitamini möhkəmlətməsi istifadə etməli mıyım?
D vitamini əlavə ümumiyyətlə etibarlı qəbul edilməklə birlikdə D vitamini möhkəmlətməsinə və ya digər qida dəstəklərini bir mütəxəssisə məsləhətləşmədən istifadə etməməlisiniz. Onsuz da bu vitaminin əskikliyini yaşayırsınızsa həkiminiz sizin üçün lazımlı miqdarı ehtiva edən vitamin möhkəmlətməsinə yazacaq.
Ayrıca D vitamini takviyesinin xüsusi olaraq diqqət tələb bəzi vəziyyətlər və xəstəliklər var. Hamiləlik və əmizdirmə dövründə olan qadınlar, böyrək xəstəliyi olanlar, qanında yüksək miqdarda kalsium olanlar, paratiroid bezləri həddindən artıq çalışanlar, lenfoma və vərəm xəstəliyi olanlar həkimə məsləhətləşmədən D vitamini möhkəmlətməsi istifadə etməməlidir.