Azərbaycan nevropatoloq həkimləri üçün toxunun
Beyin qanaxması
Beyin qanaxması, beyin toxuması, beyin boşluqları və beyin səthində qanaxmadır. Ağır yaralanma və ölümə səbəb ola bilər. Hər il təxminən 1 milyon insan beyin qanamasından əziyyət çəkir.
Beyin qanamasının ən çox görülən səbəbləri hipertoniya, beynin anadangəlmə damar xəstəlikləri, anevrizma və arteriovenöz malformasiya (AVM-damarların bir növ struktur pozğunluğu), beyin şişləri, qan tökücülər, baş travmaları, gənclərdə amfetamin və kokain istifadəsidir. .
Subaraxnoid qanaxma
Anevrizma qanaması, xüsusən də beyin damarlarında bu qanaxma olur və ümumiyyətlə ürək xəstəliyi səbəbiylə qan tiner istifadə etməsi lazım olan nisbətən yaşlı insanlarda görülür. Ən vacib simptom, xəstələr tərəfindən ümumiyyətlə “həyatımda yaşadığım ən şiddətli” olaraq xarakterizə edilən çox şiddətli və qəfil başlayan baş ağrısıdır.
Subdural qanaxma
Subdural qanaxmalar, xüsusən də baş travması səbəbindən, beynin membranları arasında az qalmış “körpü damarları” nın qopması və ya qopması nəticəsində əmələ gəlir. Bu damarlardakı təzyiq nisbətən aşağı olduğundan simptomlar hadisədən sonra iki dəqiqə ilə iki həftə arasında görünə bilər.
Epidural qanaxma
Bu qanaxma tipik olaraq, kəllə tərəfdən ibarət olan sümüklərin müvəqqəti sümük adlanan sümüklərinin qırıqları səbəbiylə, bu sümüyün dərhal altından keçən bir arteriyanın qırılması səbəbiylə meydana gəlir. Ən fərqli xüsusiyyət, şüur itkisinin ardından xəstənin bir müddət şüurun açılması və yenidən yox olmasıdır. Bu dövrə aydın interval, yəni \”parlaq dövr\” deyilir.
Səbəblər
Beyin qanaması riskini artıran xəstəliklər və digər ümumi səbəblər bunlardır:
Qan təzyiqi
Beyin qanamasının ən çox görülən səbəbi olan xroniki yüksək qan təzyiqi damar divarlarını zəiflədə və qanaxmaya səbəb ola bilər.
Anevrizma
Damarın zəif bir bölgəsinin qan təzyiqi səbəbiylə qabararaq köpük əmələ gətirməsi. Bəzi anevrizmalar, qonşuluqdakı həssas bölgələr səbəbiylə partlamadan əvvəl göz qapaqlarının asılması və görmə qüsurları kimi simptomlara səbəb ola bilər. Beyin qanaması anevrizmalar partladıqda meydana gəlir.
Baş travmalar
Xüsusilə də yol qəzalarından və hündürlükdən yıxıldığına görə başa dəyən zərbələrdən sonra görülür.
Qan Damar Anomaliyaları (Arteriovenöz Malformasiyalar -AVM)
Beyində və ətrafındakı qan damarlarında qanamaya səbəb ola biləcək bəzi anadangəlmə zəifliklərə və səhv əlaqələrə aiddir.
Amiloid angiopatiyası
Bəzən yaşlanma və yüksək qan təzyiqi ilə ortaya çıxan damar divarlarının anormalliyidir. Böyük qanaxmadan əvvəl çox kiçik, fərqedilməz qanaxmalara səbəb ola bilər.
Qanaxma pozğunluqları
Hemofiliya kimi bəzi pıhtılaşma pozğunluqları, beyindəki mikro qanamaların öz-özünə dayanmasının qarşısını alaraq daha böyük qanamalara səbəb ola bilər.
Beyin şişləri
Beyindəki şişlər də beyin qanamasına səbəb ola bilər.
Semptomlar
Beyin qanamasının simptomları hər insan üçün fərqli ola bilər. Semptomlar beyindəki qanaxmanın yerindən, şiddətindən və təsirlənmiş toxuma miqdarından asılıdır. Semptomlar birdən və ya zaman keçdikcə inkişaf edə bilər. Tədricən pisləşə və ya qəfildən meydana gələ bilərlər.
Yüngül qarışıqlıq, dəyişkən şüur vəziyyəti komadan komaya
Şiddətli baş ağrısı
Ürək bulanması
Qusmaq
başgicəllənmə
epileptik nöbet hücumu
Qanaxmadan təsirlənən beyin sahəsindən asılı olaraq beyin funksiyalarındakı narahatlıqlar
Beyin qanamasını proqnozlaşdırmaq həmişə mümkün deyildir. Beyinin qanaxmadan təsirlənən hissəsinə görə danışma pozğunluğu, qol və bacaklarda qıcolma, huşun itirilməsi, sağ və ya sol tərəfdə keyləşmə və ya güc itkisi və ya iflic ola bilər.
Diaqnostika metodları
Beyin qanamasında ən qiymətli müayinə beyin tomoqrafiyası hesab olunur. KT müayinəsi ən yaxşı və tez qanaxma göstərir. Tomoqraflar müayinə zamanı aşkar olunan əlamət və simptomların qanaxma ilə əlaqəli olub olmadığını ayırd etmək, həmçinin varsa qanama növünə qərar vermək üçün istifadə edilə bilər. Əlavə olaraq, bunun səbəbi, tomoqrafiyadan sonra kompüter anjiyografi, MR, MR angioqrafiya kimi müayinələr yolu ilə öyrənilə bilər.
Müalicə üsulları
Beyinə qanaxma dərhal müdaxilə tələb edən bir vəziyyətdir. Semptomlara diqqət yetirmək və təcili xidmətə müraciət etmək lazımdır, çünki ölüm riski yüksəkdir, vuruş kimi vəziyyətlərə səbəb ola bilər və beyin bölgəsindən asılı olaraq danışma, hərəkət və görmə itkisinə səbəb ola bilər.
Müalicə variantları qanaxmanın xüsusiyyətlərinə, növünə, ölçüsünə və vəziyyətinə görə dəyişir.
Bəzi xəstələrdə müşahidə altında izləmə daha uyğun olduğu halda, bəzi xəstələrdə angioqrafik üsullarla müalicə ön plana çıxır və bəzi xəstələrdə cərrahi müalicələrdən istifadə edilə bilər.
Bunlara əlavə olaraq müalicədə beyin ödemini aradan qaldıran dərmanlar və epilepsiyanın qarşısını alan dərmanlar da istifadə edilə bilər.
Şəfa Prosesi
Beyin qanamasının ölçüsündən və zədələnməsi nəticəsində danışıq pozğunluqları, tənəffüs pozğunluqları, zəiflik və koma meydana gələ bilər, kiçik qanaxmalarda heç bir zərər görmədən şəfa verə bilər.
Xüsusilə qanaxma sonrası zədələnən xəstələrin şəfa prosesi əsnasında dəstəyə ehtiyacı var, beynin zədələndiyi sahəyə bağlı olaraq, müxtəlif işlərdə qalıcı maneələrə səbəb ola bilər. Belə hallarda fiziki müalicə və reabilitasiya prosesi böyük əhəmiyyət daşısa da, xəstəyə veriləcək sosial dəstək də müalicənin bir hissəsi kimi qəbul edilməlidir.
Beyin qanamasından sonra
Təzyiqinizi nəzarətdə saxlayın: Əvvəllər beyin qanaması keçirmiş şəxsin hansı beyin qanaması keçirməsi vacibdir. Hipertoniyaya görə qan tökülürsə, mütəmadi olaraq qan təzyiqi dərmanları qəbul etmək, tez-tez nəzarətdə olmaq və sonrakı həyatda qan təzyiqinə nəzarət etmək lazımdır.
Baş travmalarından qaçınmaq vacibdir
Avtomobildə səyahət etmək üçün həmişə təhlükəsizlik kəmərindən istifadə edin və motosikl və velosiped sürərkən dəbilqə istifadə etməyi unutmayın.
Siqaret çəkməyin: Siqaret çəkmək həm qan təzyiqi artdığına, həm də damar quruluşuna zərər verdiyi üçün beyin qanamaları üçün əhəmiyyətli bir risk faktorudur. Bundan əlavə, həddindən artıq alkoqol istifadəsi də oxşar təsirlərə malikdir və beyin qanamaları üçün risk yaradır.