İndiki vaxtda demande irəliləyən yaşla ibarət qaçınılmaz bir son olmadığı və qismən də olsa müalicə edilə bilər bir vəziyyət olduğunun başa düşülməsi Alzheimer Hastalığı\’na (AH) olan dünyagörüşünü dəyişdirdi. Ancaq əvvəl AH\’ın doğru tanış edilməsi və normal yaşlanmanın xüsusiyyəti olan yaddaş dəyişikliklərinin AH\’dan ayrılması lazım olduğu vurğulanır.
AH, yaddaş və idrak funksiyalarda gündəlik həyat fəaliyyətlərini məhdudlaşdıracaq dərəcədə xroniki və mütərəqqi itki səciyyələnir. AH həyatın orta və irəli mərhələlərində ortaya çıxar və 50 yaş altında görülməsi çox nadirdir. AH\’nın görülmə sıxlığı yaşla birlikdə artar, 65 yaşında gözülme sıxlığı yüzdə 5\’lerdeyken, 60 yaş üstündə yüzdə 30-a çıxar. AH\’nın meydana gəlmə mexanizmi tam bilinməməklə birlikdə, irsi faktorlar, aşağı sosyokültürel səviyyə, baş zədəsi kimi səbəblər üzərində qurulub, östrojen hormonu və nonsteroid qrupu dərmanlayar istifadə etmənin AH\’ı önlədiyini dair dəlillər var.
Alzheimer xəstəliyinin əlamətləri nələrdir?
Dili pozuqluğu ilk tapıntıdır, uzaq yaddaş gec kainat qədər qorunun. Yaxın yaddaşdakı pozulma yeni məlumatların kaydedilmesindeki çətinliklə özünü göstərər. Problem həll etmə qabiliyyəti itir, AH\’nın 10 təməl klinik xüsusiyyəti bunlardır.
1. Gündəlik fəaliyyətləri pozacaq yaddaş itkisi
2. Əşyaları itirmə
3. Alışageldik işləri etmədə çətinlik
4. Dili problemləri
5. Zaman və məkanı qarışdırma
6. Mühakimə etmə qabiliyyətinin pozulması
7. Davranış və ya xarakter dəyişiklikləri
8. Şəxsiyyət dəyişiklikləri
9. Praktik düşünməklə əlaqədar problemlər
10. Təşəbbüs itkisi
Alzheimer Xəstəliyi\’ta hansı davranış problemləri görülür?
Yaddaş itkisinin gizlənməyə çalışılması, məqsədsiz naviqasiya, əşya itirmə ya da gizlətmək, əlverişsiz cinsi davranışlar, sualları təkrarlama, təqib etmələr ya da edildiyinə dair yersiz şübhələr, yuxu və bəslənmə problemləri.
Alzheimer Xəstəliyi\’da tanı və ayırıcı tanıya necə gedilər?
İlk addım, xəstə və yaxınlarıyla detallı bir görüş edilərək, xəstəlik əhvalatının alınması, detallı bir fizika və nevroloji müayinə edilməsidir. Müayinə zamanı qısa davamlı yaddaşı ölçən standart testlər edilər. AH ilə qarışan digər tibbi vəziyyətləri ayırd edə bilmək üçün biokimyəvi testlər, hormon testləri, qaraciyər funksiyaları araşdırılır, B12 vitamin səviyyəsi baxılır. AH, depresif duyğu vəziyyəti ilə çox tez qarışdırıldıqda gərəyində psikometrik testlər edilməlidir. AH diaqnozunu dəstəkləmək üçün Bilgsayarlı Tomoqrafiya və Maqnetik Rezonans Baxılıb kimi üsullarla bəzi xüsusi tapıntıları axtarılar.
Alzheimer Xəstəliyi müalicə edilə bilərmi?
Alzheimer Xəstəliyida klinika cədvəli meydana gətirən səbəblər hələ aydınlatılabilmiş deyilsə də, bir şəkildə beyində hüceyrələr arası əlaqəni təmin edən \”asetilkolin\” adlı maddənin azaldığı qəti olaraq bilinir. AH müalicəsində əskik olan bu maddəni yerinə qoyan dərmanlar istifadə edilir. Bu dərmanlar ölkəmizdə də var. Bu dərmanlarla edilən uzun davamlı işlərdə xəstəliyin inkişafı dayandırıldığı, ictimai uyğunlaşması pozan davranış problemlərinin də əhəmiyyətli dərəcədə gerilediği gösterilmiş.Yerine qoyma müalicəsinin, yanında, xəstələrə qoruyucu müalicə olaraq beynin oksigen istifadəsini artırıcı dərmanlayar, nonstereoid iltihab əleyhinə qrupu dərmanlayar, A, E və C vitaminləri də təklif edilir
Alzheimer Xəstəliyi hara qədər müalicə edilə bilər?
Alzheimer Xəstəliyi ilə əlaqədar işlərin sonunda xəstəliyi tam olaraq geriyə döndərmək mümkün olmadı. Ancaq irəliləmə sürətinin dayandırmaq mümkün. Bu müalicələrin, xüsusilə xəstə yaxınları üçün də böyük bir problem yaradan davranış problemlərini də düzəltdiyi və gündəlik həyat fəaliyyətlərini düzəltdiyi göz önünə alınsa bu anda AH \’müalicəsində irəliləmə yazıldığı müşahidə edilir. AH\’da əsas nöqtə xəstəliyi hiyləgər başladığı dövrdə tanıyıb, təsirli müalicəyə bir an əvvəl başlamaq. Beləliklə, xəstə və yaxınlarına daha xoşbəxt bir həyat təqdim etmənin yanında ölkə və ailə ekonominisine minən yük də azalacaq.