Boyun yırtığı (Boyun disk hernisi ) nədir?
Boyun yırtığı travmalar, güc vermə, qəzalar və ya yaşlandıqca diskin mərkəzi su tərkibinin itirilməsi,diski əvvəlki kimi diskdə yastıq edə bilmir .Disk pisləşməyə davam etdikdə xarici təbəqəsi qoparaq diskin ortası xarici təbəqədəki bir yırtıqdan çıxaraq sinir və onurğa beyninin yerləşdiyi boşluğa çıxaraq boyun yırtığı meydana gətirir.
Boynumuz 7 fəqərədən ibarətdir və fəqərələrimiz arasında hərəkət etməyə imkan verən disklər var. Bir fəqərəni digərinə bağlayan ən vacib quruluş olan disk güclü birləşdirici toxumadan ibarətdir və fəqərələr arasında yastıq və ya amortizator rolunu oynayır.
Disk və faset oynaqları vertebraların hərəkətinə imkan verir, bu da boynunuzu və kürəyinizi bükməyinizi və ya çevirməyinizi təmin edir. Disk annulus fibrosus adlanan dayanıqlı bir xarici təbəqədən və nüvə pulposus adlanan bir jele kimi mərkəzdən ibarətdir.
Boyun yırtığının səbəbləri
Boyun yırtığı 20-40 yaş arasında olur, ümumiyyətlə bədənini çox istifadə edən insanlarda. Ağır yüklərin qaldırılması, tərs bir hərəkətin edilməsi və tez-tez itələmə birləşdirici toxuma, yəni yırtıq cırılması riskini artırır. Trafik qəzaları və ya yüksəklikdən düşmə digər səbəblərdəndir.
Bunlara əlavə olaraq, bu narahatlıq masada və ya kompüterdə uzun müddət oturanlarda tez-tez baş verir və bu da zəif duruşa səbəb olur.
Cib telefonunun uzun müddət istifadəsi, boyuna əyilməklə uzun müddət ekrana baxmaq və ya telefonu boynundan tutaraq danışmaq da boyun yırtığına səbəb ola bilər.
Telefonu və ya tableti göz səviyyəsindən aşağıda saxlamaq və uzun müddət baxmaq boyun yırtığı üçün risk yaradır.
Genetik ötürülmə olmasa da, valideynlərində bu xəstəlik olan uşaqlarda boyun yırtığı riski daha yüksəkdir, çünki genetik faktorlar disk oynaqlarının həssaslığında təsirli ola bilər.
Boyun yırtığının əlamətləri
Boyun yırtığının ən çox bilinən simptomu boyun ağrısıdır. Ancaq boyun ağrısının hamısı bir yırtıqdan qaynaqlanmır. Bunların çoxuna əzələ ağrısı səbəb olur. Boyun yırtığı məcburetmə və ağır qaldırmaq səbəbiylə meydana gəlir.
Yırtıq səbəbiylə ağrı; bel, çiyin sümüyü, çiyin, başın arxası və barmaq uclarında ağrı. Ağrı xaricində ağır yırtıqlarda sıxılmış sinirin işindən asılı olaraq qol və barmaqların müəyyən bölgələrində uyuşma, qıcıqlanma və güc itkisi ola bilər.
- Boyun ağrısı: Başın arxasından alına doğru yayıla bilər
- Qoluna yayılan şiddətli, davamlı bir ağrı olaraq görülür.
- Arxa, qol və çiyinlərdə ağrı
- Əl işlərinin azalması
- Əllərdə və barmaqlarda uyuşma və qıcıqlanma
- Duyğu itkisi
- Elektriklənmə
- Qol və əl əzələlərində zəiflik
- Reflekslərdə zəifləmə
- Qolun incəlməsi
Çox nadir hallarda, yırtıqlı disk onurğa beyni üzərinə basaraq ayaqlarda problem yarada bilər. Ayaqlarda uyuşma, ürəkbulanma, sidik və nəcis tutamaması çox nadir hallarda müşahidə edilə bilər.
Sinir kökü və ya onurğa beyni toxuması sıxıldıqda, həmin bölgədə ödem meydana gələ bilər. Ödem də təzyiqi artırdığından narahatlıq pis bir dairəyə girə bilər.
Boyun yırtığının diaqnostik metodları
Həkiminiz tərəfindən ediləcək müayinədə ağrının növü və yeri təyin olunmağa çalışılır, güc itkisi, həssaslıq itkisi və anormal reflekslər yoxlanılır.
Həkiminiz qəti diaqnoz üçün rentgen, MRI və Kompüter Tomoqrafiyası (CT) metodundan istifadə edə bilər.
X-şüaları onurğa beynindən çıxan disk və ya sinir yırtığını deyil, onurğanın aşınması və pisləşməsi ilə ortaya çıxan sümük qabarıqlıqlarını və disk boşluqlarının daralmasını göstərə bilər.
MRT-də onurğa beyni və sinirlərdə yırtıq təzyiqi aydın şəkildə görünür.Başqa bir səbəbdən boyndan qola gedən sinirin sinir keyfiyyətlərini və uyuşmasını göstərən EMG ,Boyun yırtığı diaqnozunda sinirlərin keçdiyi kanalı və ya kalsifikasiya olunmuş disk və ya məhv edilmiş sümük quruluşunu göstərən tomoqrafiya (BT) də istifadə olunur.
Boyun yırtığının müalicə üsulları
Boyun yırtığı (servikal disk yırtığı) olan xəstələrin çoxu heç bir müalicə almadan sağalır. Ağrısı davam edən xəstələrin müalicəsi üçün fərqli variantlar mövcuddur. Boyun yırtığı ilə əlaqəli ağrıları azaltmaq üçün bir çox dərman var.
Əksər xəstələr cərrahi olmayan tibbi müalicə və ya konservativ müalicə ilə yaxşılaşacaqlar. Doktorunuz zəruri hesab edərsə, istirahət, boyun dayağı, sinir qıcıqlanmasını azaltmaq üçün iltihab əleyhinə dərmanlar, ağrı kəsiciləri, ağrı nəzarət, fiziki müalicə, idman və ya epidural steroid iynələri kimi müalicələri tövsiyə edə bilər.
Boyun yırtığının cərrahi olmayan müalicəsinin məqsədi, yırtıqlı diskin yaratdığı sinirin qıcıqlanmasını azaltmaq, ağrıları azaltmaq və xəstənin ümumi vəziyyətini yaxşılaşdırmaqdır. Boyun yırtığı müalicəsi zamanı işə gedib-getməyinizi mütləq həkiminizdən soruşmalısınız.
Qısa müddətli (1-2 gün) istirahət boyun yırtığı (servikal disk yırtığı) səbəbindən ağrı başladıqdan sonra faydalı ola bilər. Bu qısa istirahətdən sonra hərəkəti yenidən başlamaq oynaq sərtliyinin və əzələ zəifliyinin qarşısını almaq baxımından vacibdir.
Doktorunuz bir tibb bacısı və ya fizyoterapistin köməyi ilə boynunuzu gücləndirmək üçün xüsusi məşqlər öyrətməklə bu barədə məlumat verə bilər.
Bu məşqləri evdə edə bilərsiniz və ya ehtiyaclarınıza və bacarıqlarınıza uyğun daha spesifik bir proqram həyata keçirmək üçün bir fiziki terapevtə müraciət etməlisiniz. Məşqlər həkiminizin və ya fizioterapevtinizin dediyi kimi yerinə yetirilməlidir.
Doktorunuz və ya fiziki terapevtiniz dartma (dartma, dartma), isti tətbiqetmə, soyuq tətbiqetmə və əl masajı kimi müalicələr tətbiq edərək boyun yırtıq ağrısını, iltihabını (qıcıqlanmasını) və əzələ spazmını azalda bilər.
Ağrıları idarə etməyə kömək edən dərmanlara ağrı kəsicilər (analjeziklər) deyilir. Əksər hallarda ağrı, reseptsiz satılan steroid olmayan antiinflamatuar dərmanlara cavab verir. Şiddətli və davamlı ağrınız varsa, həkiminiz reseptinizə qısa müddətə narkotik analjezik əlavə edə bilər.
Bəzi hallarda müalicəyə əzələ gəzdirənlər əlavə edilə bilər. Yüksək dozada dərman qəbul etmək sağalmanı sürətləndirməyəcək, çünki bu dərmanlar ürəkbulanma, qəbizlik, yuxululuq, balanssızlığa və yan təsirlərə səbəb ola bilər.
Bütün dərmanlar yalnız təsvir edildiyi və miqdarda alınmalıdır. İstifadə etdiyiniz hər hansı bir dərmanı (resept olmadan qəbul etdiyiniz dərmanlar da daxil olmaqla) doktorunuza söyləyin və sizin üçün tövsiyə olunan ağrı kəsicilərini sınamısınızsa, sizin üçün işlədiyini söyləyin.
Uzun müddətli resept istifadəsi və ya reseptsiz satılan ağrı kəsiciləri və QSİƏP-lərin səbəb ola biləcəyi problemlər (mədə narahatlığı və ya qanaxma) üçün həkiminiz tərəfindən izlənilməlidir.
Kortikosteroid dərmanları (tablet və ya enjeksiyon şəklində) bəzən güclü iltihab əleyhinə təsirləri səbəbindən çox güclü qol və boyun ağrısı üçün təyin edilir. NSAİİ kimi, kortikosteroidlərin də yan təsirləri ola bilər. Bu dərmanların faydaları və riskləri barədə həkiminizə müraciət etməlisiniz.
Onurğa enjeksiyonları və ya bloklar yırtıqlı disklə əlaqəli çox güclü qol ağrısını aradan qaldırmaq üçün istifadə edilə bilər. Bir həkim tərəfindən epidural boşluğa (onurğa sinirlərinin ətrafı) kortizon (kortikosteroid) enjeksiyonları.
İlk inyeksiyaya sonrakı bir və ya iki iynə əlavə edilə bilər. Bunlar ümumiyyətlə reabilitasiya və müalicə proqramı çərçivəsində edilir. Bu inyeksiyanın məqsədi sinir və diskdəki iltihabı azaltmaqdır.
Tətik nöqtələrinə enjeksiyonlar lokal anestezik inyeksiyasıdır (bəzən kortikosteroidlər əlavə edilə bilər) birbaşa ağrılı yumşaq toxumalara və bel boyunca əzələlərə. Bəzi hallarda ağrı nəzarəti üçün faydalı olsalar da, tetikleme nöqtələrinə enjeksiyonlar yırtıqlı boyun diskini düzəltmir.
Boyun yırtığı diaqnozu qoyulan, lakin cərrahi olmayan müalicə metodlarından faydalanmayan xəstələr üçün cərrahi əməliyyat lazım ola bilər.
Boyun yırtığı əməliyyatının məqsədi diskin sinirə basan hissəsini çıxarmaqdır. Bu, diskektomiya adlanan bir prosedur vasitəsilə həyata keçirilir. Yırtıqlı diskin yerləşməsindən asılı olaraq cərrah onurğa çatmaq üçün boyunun ön və ya arxa hissəsində kəsik edir.
Əməliyyatın boynun ön hissəsindən və ya boynundan aparılması ilə bağlı texniki qərar, disk yırtığının dəqiq yeri, cərrahın təcrübəsi və üstünlükləri kimi bir çox amillərlə müəyyən edilir. Hər iki yanaşmada da diskin sinirə basılan hissəsi ümumiyyətlə yaxşı nəticələrlə çıxarılır.
Anterior yanaşmada, diskin çox hissəsi yırtıqlı disk hissəsinə çatmaq üçün çıxarılacağından, ümumiyyətlə eyni seansda edilən bir füzyon proseduru da lazımdır.
Boyun yırtığı Onurğa sintezi əməliyyatının ən vacib dezavantajı tətbiq olunan ərazidə hərəkətin məhv edilməsidir. Bununla birlikdə, bir səviyyədə həyata keçirilmiş füzyon və diskektomiyalar boyun hərəkəti baxımından bir dezavantaj yaratmır. Çünki bu seqmentin hərəkəti digər möhkəm seqmentlər tərəfindən qəbul edilir və dözülür.
Bununla birlikdə, hərəkət və yükün bu bölgələrə qoyulduğu üst və alt bölgələrdə, sonrakı illərdə bu bölgələrin köhnəlməsinə və boyun yırtığına və ağrıya səbəb ola bilər. Bu gün çıxarılan diskin yerinə füzyon tətbiq etmək əvəzinə çıxarıla bilən protezlər tətbiq edilə bilər.
Bununla birlikdə, protez tətbiqi hər bir xəstə üçün keçərli deyil. Gənc faset oynaqları bütövdür və disk boşluğunun hündürlüyü nisbətən qorunur. Protezinizin uyğunluğu üçün həkiminiz ən yaxşı qərarı verəcəkdir.
Prof. Dr. Erkan Kaptanoğlu və Prof. Əliosman Qədimbəyli’ yə Görüş təyin etmək və sual vermək üçün indi yazın. 050 853 73 88