Kəskin pankreatit, pankreasta ani şişmə və iltihab vəziyyətidir.
Pankreas mədə arxasında yerləşmiş, qan şəkərini təşkil üçün insulin və glukagon hormonları ilə birlikdə həzmdə təsirli bir çox ferment ifraz bir ifrazat orqanıdır.
Ifraz etdiyi insulin və glukagon hormonu qan dövranına qatıldığı üçün endokrin, həzm fermentləri isə incə bağırsağa salındığı üçün ekzokrin funksiyaları olan bir orqandır. Bağırsağa salınan həzm fermentləri çoxu zaman effektiv olaraq salınırlar və bağırsaqda etkinleşirler. Ancaq bu fermentlər bir səbəbdən ötəri pankreasta aktifleşirse, pankreasın öz toxumasının həzm edilməsinə səbəb olur. Bu vəziyyət pankreasta ani şişmə, qanama və pankreas içindəki qan damarlarının zərər görərək dövranın pozulmasına səbəb olur və kəskin pankreatit olaraq adlandırılar.
Öd daşları kəskin pankreatit inkişafında başlıca səbəblərdəndir.
Öd kisəsi içindəki daşlar, öd kanalına düşdüyü zaman, öd kisəsi sekresiyasının axışını döndərirlər. Əgər bu toplanış, öd kanalı ilə pankreas kanalı birləşməsindən sonra olursa, öd ifrazatı pankreas içinə öncə qaçaraq pankreasta şişməyə səbəb olaraq kəskin pankreatit inkişafına təməl meydana gətirə bilər.
Kəskin pankreatitte spirt əhəmiyyətli bir səbəbdir.
Kəskin pankreatit inkişafında bir digər səbəb isə həddindən artıq spirt istehlakının. Beş ildən uzun müddət gündə 5-8 spirtli içki istehlak edənlərdə pankreas zərər görər və kəskin pankreatit inkişaf edə bilər. Spirt, ABŞ-da görülən kəskin pankreatit varlıqlarının% 70indən məsuldur. Bəzi genetik vəziyyətlərdə kəskin pankreatit inkişafına səbəb ola bilər.
Kəskin pankreatit inkişafı ilə əlaqəli digər vəziyyətlər bunlardır;
– Avto immün xəstəliklər
– Cərrahiyyə zamanı mədəaltı vəzi və ya pankreas kanalında ziyan meydana gəlməsi
– Hipertrigliseridemi (Qanda Triqliserit səviyyələrinin həddindən artıq yüksəkliyi – Ümumiyyətlə 1000 mg / dl-dən üzərində)
– Hər hansı bir zədə və ya qəza səbəbi ilə pankreas yaralanması
– Girişimsel əməliyyatlardan sonra (Ultrason yoldaşlığında pankreas biopsiyası, ERCP sonrası)
– Kistik fibroz
– Hiperparatiroidi
– Reyə sindromu
– Estrogenler, kortikosteroid, sülfonamidleri tiyazidler və azatioprine kimi dərmanlar
– infeksiyalar
Tapıntılar;
Ana əlamət qarının sol üst ya da orta seqmentində hiss kəskin ağrıdır. Ağrı xüsusiyyət yemə-içmə sonrası bir neçə dəqiqə içində arta bilər. Xüsusilə yağlı qidalar istehlak edilməsi sonrası daha diqqətə çarpandır. Günlər içində sabit və şiddətli bir hal ala bilər. Xəstə kürək üstü yatdığında ağrının artdığından şikayətçidir. Ağrı sol çiyinə doğru yayıla bilər. Atəş, ürək bulanma, qusma və tərləmə görülə bilər.
Digər simptomlar;
– Gil rəngi dışkılama
– Şişkinlik
– Hıçqırıq
– Həzmsizlik
– Gözlərdə və dəridə yüngül sarılıq
– Qarın şişkinliyi
müayinədə;
– Qarında həssaslıq və kütləvi
– Atəş
– hipotansiyon
– Taxikardiya və takipne (Ürək döyüntüsü sayında artım)
tədqiqlər;
– Pankreas ferment səviyyələrində yüksəlmə
○ Qan amilaz və lipaz səviyyəsində yüksəlmə
○ Sidikdə amilaz səviyyəsində yüksəlmə
Ediləcək digər testlər;
– Tam qan sayması
– Biokimya araşdırması
Baxılıb üsulları;
– Ultrason
– Kompüterli Tomoqrafiya
– MRT
lazım olduğunda kullanalılabilir.
Kəskin pankreatit xəstəxanada yatış tələb edir
Müalicədə xəstəxanada yatış tələb edən bir vəziyyət olan kəskin pankreatitte, səbəb ortaya qoyularaq səbəbə istiqamətli müalicə daha sürətli düzəlmə təmin edəcək. Kəskin pankreatit hücumu keçirənlərin siqaret, spirt və yağlı qidalardan çəkinməyə lazımdır. Çoxu hadisədə şikayətlər uyğun müalicə içində gerilerken, bəzilərində həyatı təhdid edici vəziyyətə gələ bilər. Ölüm nisbətləri xüsusilə;
– Pankreasta qanama varlığında
– Qaraciyər, ürək və böyrək narahatlığı olanlarda
– Pankreasta abses inkişafı vəziyyətində daha yüksək olaraq müşahidə edilməkdədir.
Kəskin pankreatit bağlı inkişaf edə biləcək fəsadlar
– Kəskin böyrək çatışmazlığı
– Kəskin Respiratuar distress sindromu (ARDS)
– Qarın içində maye təcrübəsi (Acid)
– Pankreatik kist və ya abses inkişafı
– Ürək çatmazlığı